Zusammenhang zwischen Alzheimer und Mundflora

?Het verband tussen de ziekte van Alzheimer en het mondmicrobioom lijkt misschien ver weg, maar verschillende onderzoeken laten duidelijke verbanden zien. Het eerste verband heeft te maken met het immuunsysteem en infecties. Wetenschappers zien namelijk een verband tussen neurologische inflammatie door infiltratie van mondpathogenen en ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer. Daarnaast lijkt er een sterke samenhang te bestaan met een hoge consumptie van suiker en koolhydraten. Sommige wetenschappers noemen het ziektebeeld daarom zelfs ‘diabetes type 3’. In dit artikel leest u meer over het verband tussen de ziekte van Alzheimer en het mondmicrobioom.

De ziekte van Alzheimer wordt onder meer gekenmerkt door een opeenhoping van amyloïde plaques en gefosforyleerde tau-eiwitfracties in de hersenen. Daarnaast vertonen ze neuro-inflammatie, een veranderd cytokineprofiel, activatie van de microglia, inflammasoomactivering en activering van het complementsysteem [1].

Voorheen werd gedacht dat de amyloïde-ß peptiden, die hoofdverantwoordelijk zijn voor de amyloïde plaque, geen fysiologische functie hebben. Onderzoek toont echter aan dat deze peptiden een belangrijke antimicrobiële functie hebben [2]. Dit wijst erop dat het immuunsysteem en infecties, naast genetische aanleg, een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer.

Toen de hersenen van mensen postmortaal werden onderzocht trof men in de hersenen van dementiepatiënten de bacterie Porphyromonas gingivalis aan, een beruchte orale pathogeen en veroorzaker van parodontitis. P. gingivalis lijkt een belangrijke rol te spelen bij onder andere de neurologische inflammatie en het ontstaan van amyloïde peptiden.

Zo activeert P. gingivalis de microglia, wat leidt tot neuro-inflammatie en verhoogde aanmaak van cytokines, wat kan resulteren in neurologische schade. Bovendien is P. gingivalis verantwoordelijk voor de fractionatie en fosforylatie van tau-eiwitten. Dit alles draagt bij aan de pathologie van de ziekte van Alzheimer [1].

Bij de ziekte van Alzheimer lijken hersencellen minder gevoelig te worden voor insuline en de groeifactor IGF-1 (Insulin-Like Growth Factor) [3]. Net als bij diabetes, leidt dit uiteindelijk tot insulineresistentie. Hierdoor worden de hersencellen als het ware uitgehongerd, terwijl er overmatig veel glucose aanwezig is. De alternatieve benaming ‘diabetes type 3’ voor de ziekte van Alzheimer is daarom zo gek nog niet.

Maar zou de link met suikerconsumptie niet (ook) op iets anders kunnen duiden? Suiker is immers voer voor (orale) pathogenen. Wat dat betreft werkt het in de mond niet anders dan in de darm: hoe meer suiker we aan de microbiota voeren, hoe meer slechte micro-organismen de overhand krijgen. Hierdoor raakt het microbioom uit balans.

Met name lactobacillen zijn in staat de symbiose van het microbiële ecosysteem in de mond te herstellen en/of te handhaven, de meest voorkomende orale lactobacillen zijn L. paracasei, L. plantarum, L. rhamnosus, L. casei, L. fermentum en L. salivarius. Deze lactobacillen hebben bovendien hebben een antipathogeen effect door productie van bacteriocinen, ze hebben ontstekingsremmende eigenschappen en ze zorgen voor het herstel van de mondbarrière [1].

Steeds vaker wordt een ontregelde mondflora in verband gebracht met chronische degeneratieve aandoeningen. De Noorse en een Britse onderzoeker publiceerden een intrigerende review waarin ze dit overtuigend uiteenzetten [4]. Ze onderbouwen hun betoog met meer dan 200 publicaties over het onderwerp.

Tot nu toe werden voornamelijk spirocheten en Porphyromonas gingivalis in verband gebracht met alzheimer. Volgens de onderzoekers kunnen echter alle ontstekingsbevorderende bacteriën en schimmels in de mond via lekkende barrières aanleiding geven tot mentale achteruitgang en Alzheimer. Sprekende voorbeelden zijn candida en herpes, maar er bestaan nog veel meer stammen die onze hersenen kunnen aantasten.

Het aanpassen van het voedingspatroon door te minderen met suiker en koolhydraten staat natuurlijk op nummer één in de preventie en het herstel van een orale dybiose. Daarbij bestaan er orale probiotica met lactobacillen die een goede orale microbioombalans bevorderen. Door herstel van de microbioombalans en herstel van de mondbarrière zouden chronische ontstekingen en neuro-inflammatie voorkomen kunnen worden. Daarmee kan mogelijk het risico op het ontwikkelen van neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer worden verlaagd.

1. Natura Foundation. Probiotica [Internet]. Probiotica monografie. 2021 [geciteerd 5 mei 2021]. Beschikbaar op: https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/47/probiotica

2. Soscia SJ, Kirby JE, Washicosky KJ, Tucker SM, Ingelsson M, Hyman B, e.a. The Alzheimer’s Disease-Associated Amyloid ß-Protein Is an Antimicrobial Peptide. PLOS ONE. 3 maart 2010;5(3):e9505.

3. de la Monte SM, Wands JR. Alzheimer’s Disease is Type 3 Diabetes—Evidence Reviewed. J Diabetes Sci Technol. 1 november 2008;2(6):1101–13.

4. Olsen I, Singhrao SK. Can oral infection be a risk factor for Alzheimer’s disease? J Oral Microbiol. 1 januari 2015;7(1):29143.